Το καλοκαίρι του 2013 ξεκίνησε ένα αρχαιολογικό project στην περιοχή της Στελίδας στη Νάξο, υπό τη διεύθυνση του Δρ Tristan Carter (πανεπιστήμιο MacMaster, Canada). Ο λόφος αποτελεί φυσική πηγή πυριτόλιθου, πρώτης ύλης για τα εργαλεία των προϊστορικών ανθρώπων, για το κυνήγι και άλλες πρακτικές καθημερινές εργασίες.
Η θέση ερευνήθηκε πρώτη φορά το 1981, ενώ το 2008 και 2009 ανασκαφές σωστικού χαρακτήρα διεξήχθηκαν από την τοπική Εφορεία Αρχαιοτήτων. Με τις τελευταίες αυτές εργασίες, υπό τη διεύθυνση της αρχαιολόγου κας Ειρήνης Λεγάκη, προτάθηκε ότι η Στελίδα αναγόταν σε πρώιμους προϊστορικούς χρόνους, ενδεχομένως στη Μέση και Ανώτερη Παλαιολιθική- η δεύτερη εκ των οποίων θεωρείτο έως τότε η περίοδος κατά την οποία το ανθρώπινο είδος στο οποίο ανήκουμε κι εμείς σήμερα, εμφανίσθηκε για πρώτη φορά στο Αιγαίο και άρχισε να χρησιμοποιεί πλωτά μέσα.
Στόχος του νέου ερευνητικού προγράμματος ήταν να διαλευκάνει αυτόν τον συναρπαστικό ισχυρισμό και να διερευνήσει εις βάθος το χαρακτήρα των δραστηριοτήτων αυτών των πρώιμων ανθρώπινων ειδών στη Στελίδα. Σύμφωνα με τα προκαταρκτικά αποτελέσματα, η αρχαιότερη δραστηριότητα ανάγεται σε ακόμα πρωιμότερη εποχή, και αντιπροσωπεύεται από λίθινα εργαλεία της Κατώτερης Παλαιολιθικής περιόδου, ενδεχομένως ήδη από το 260.000- 80.000 πριν, από Neanderthals και άλλα πρώιμα ανθρώπινα είδη! Μέχρι πριν λίγα χρόνια, τα πρωιμότερα ίχνη ανθρώπινης παρουσίας στη Νάξο χρονολογούνταν γύρω στο 5.000 πΧ, και προέρχονταν από το σπήλαιο του Ζα.
Βασικό ζήτημα παραμένει το πώς έφτασε ο Neanderthal στη Στελίδα. Εάν η Νάξος ήταν τμήμα ενός μεγαλύτερου νησιού την εποχή εκείνη, αποτελεί μια πολύ πρώιμη περίπτωση ναυσιπλοΐας- ενδεχομένως από τις πρωιμότερες στον κόσμο. Διαφορετικά, η σημαντικά χαμηλότερη στάθμη της θάλασσας, λόγω των παγετώνων, μπορεί να είχε δημιουργήσει γέφυρες στεριάς που συνέδεαν την Αττική, την Αργολίδα αλλά και τη δυτική Ανατολία με την αιγαιακή λεκάνη.
.jpg)
Η Στελίδα επίσης συμβάλει στην αναθεώρηση της σημασίας του Αιγαίου στη μετακίνηση των πρώιμων ανθρώπινων πληθυσμών. Έως τώρα, η Ελλάδα θεωρείτο ένα ‘πολιτισμικό αδιέξοδο’, όπου ο προϊστορικός άνθρωπος εφορμούσε όταν το επέτρεπαν οι κλιματικές συνθήκες. Ωστόσο, η κύρια διαδρομή εξάπλωσης των πρώτων ανθρώπων από τη Μέση Ανατολή προς την Ευρώπη (ή και αντίστροφα) γινόταν μέσω της χερσαία γέφυρας μεταξύ Θράκης και Ανατολίας. Τα στοιχεία από τη Στελίδα, όπως και πρόσφατες ανακαλύψεις στην Κρήτη, υποδεικνύουν ότι αυτοί οι πρώιμοι πληθυσμοί στην πραγματικότητα διαβιούσαν και μετακινούνταν στο Αιγαίο ήδη κατά μια πολύ πρώιμη περίοδο, αποδεικνύοντας ότι η Αιγαιακή λεκάνη και η Ελλάδα αποτέλεσαν βασική δίοδο στην εξέλιξη του ανθρώπου, και όχι ένα πολιτισμικό αδιέξοδο.
Τα πρώτα, ενδεικτικά στοιχεία και οι στόχοι αυτής της έρευνας, καθώς επίσης τα μέλη της ερευνητικής ομάδας και οι φορείς που συμμετέχουν, ακόμα και το budget, είναι διαθέσιμα στη σχετική ιστοσελίδα:
Ευχή όλων, η τοπική κοινωνία και αρμόδιοι φορείς να υποστηρίξουν αυτή την προσπάθεια, με ισχυρό αντίκτυπο στην παγκόσμια προϊστορία, που θα αναδείξει το προφίλ της Νάξου σε ένα ευρύ διεθνές κοινό, προσελκύοντας πολλούς νέους επισκέπτες στο νησί.
In the summer of 2013, a new archaeological project was started on Naxos on the hill of Stélida, directed by Dr. Tristan Carter (McMaster University, Canada), under the auspices of the Canadian Institute in Greece. The hill is a natural source of chert, a raw material that was quarried in prehistoric times to make tools for hunting, craft-working and everyday domestic activities.
The site was first discovered in 1981, with the archaeological Ephoreia later making small excavations in 2000 and 2009. The latter work, directed by Mrs. Irini Legaki, proposed that Stélida was of early prehistoric date, perhaps as early as the Middle and Upper Palaeolithic – the latter period being when it was believed that modern humans first came to the Aegean and started to use boats to reach the islands.
The aim of the new project was to shed further light on this exciting claim, and to provide more details on the nature of activity at Stélida by these early prehistoric peoples. According to preliminary results the earliest activity is even earlier than previously thought, represented by stone tools of the Lower Palaeolithic period, implements that may have been made as long as 260,000 – 80,000 years ago by Neanderthals and even earlier humans! Until recently the oldest archaeological site on Naxos was the Zas Cave where prehistoric people lived 7000 years ago, so the new finds of Stélida revolutionize the history of the island.
What we do not know yet, is how the Palaeolithic peoples travelled to Stélida. If Naxos was part of a larger island at that time then we are dealing with a very early example of seafaring - potentially one of the earliest known in the world. Alternatively, the much lower sea-levels caused by the ice age glaciers may have created dry land bridges from Attica, the Argolid and western Anatolia into the Aegean basin.
Stélida is also helping to us change our ideas about the importance of the Aegean in the movement of early peoples. Previously Greece was viewed as a cultural cul-de-sac, where early peoples may have ventured when the climate was good. However, the main route for the dispersal of the earliest humans from the Near East to Europe (or the movement of Neanderthals in the opposite direction) was thought to be through the land-bridge of Thrace and Macedonia from Anatolia. The evidence from Stélida, along with new discoveries on Crete, prove that these early people were in fact living and moving in the Aegean from a very early date, demonstrating that the Aegean basin and Greece was an important thoroughfare for human evolution, and not a cultural dead-end.
The aims and first, tentative results of the project, members of the team and supporting institutions, as well as the budget, are available on the project’s website:
Let us hope, that the local communities and institutions will support this effort, which is making a major impact on world prehistory, raising the profile of Naxos to a large international audience and eventually will bring many new visitors to the island.
δρ Βάγια Μαστρογιαννοπούλουproject manager Stelida Naxos Archaeological Project
ΠΗΓΗ
